Universal Declaration of Human Rights
Resolution 217 A (III) 10.12.1948


PEUNJATA-AN UMUM TEUNTANG HAK-HAK ASASI MANUSIA

PEUNEUPHÔN

Assalammu'alaikum meunan ulôn kheun watèë brië saleum meurumpok gata wa'alaikum salam balaih gata kheun geutanjoë ta seunjom rumèh lagèina lôn puphôn ladjuë meukeusud ulôn keunoë ulôn trôn meurumpok gata lôn peutrôk haba su-euë peuneuphôn Peunjata-an Umum Hak-Hak Asasi Manusia. Tiëp ureuëng lahé dengon hak-hak droë kareuna geutanjoë bansa manusia hak-hak muteulak njang saban keu sibeurangkasoë, lôn ngon gata droë sama mulia Peusjarikatan Bansa-Bansa (PBB) kana "komitmen" meunan keuh djikheun lé awak luwa djidjundjông djiseu-ôn djilindông djipeutheun peunjulôh ureuëng harok meurdéhka. Pané "komitmen" bak awai phôn, putéh litjén neulop siôn-ôn Piagam Peusjarikatan Bansa-Bansa di sinan djikheun keu-njakinan geutanjoë bandum keu njan hai adun Hak Asasi Manusia. Tjémpala kunéng djipoe u barôh Tjitjém tjeudaih djroh tjangklak lagèina uroë ka beungoh djandji ka putoih mat bak kukôih Hak Asasi Manusia.

PEUNJATA-AN UMUM TEUNTANG HAK ASASI MANUSIA.

PEUNEUPHÔN

Ta bileuëng-bileuëng ranub lampuan han trôk deulapan di dalam raga ta timang-timang Peunjata-an Umum njang na tudjôh bilangan paléng utama;

Teuseubôt bak phôn "martabat alamijah" hak njang pantaih makheulôk manusia hak-hak njang saban dan muteulak sah teumpat neuduëk "keu-meurdéhka-an, keu-adélan, peudamajan dônja";

Su-euë keudua njang djitimang-timang djipandang hana Jum ureuëng abéihna le that buët awak njan lagèë binatang beungèh meuradang haté manusia;

Rasa teumakôt tiëp uroë sabé udép ngon maté hana lé bida ho-ho njang tadjak hana bibeuëh lé sang dônja njoë ka akhé tamong neuraka meubatjut hana jum dji njawoëng ureuëng peu-peu meulinteuëng djilabôih sadja njankeuh seubab njan hai teungku punjum seurata ureuëng harok meurdéhka;

Su-euë lumbôi lhèë tjuba timang lom atawa ngon hukôm hak asasi manusia njang keuh tjara peuteunang kawôm roët Peusjarikatan Bansa-Bansa keupeut djiseubôt peukong hubôngan ngon dan rakan di luwa nanggroë njang keulimong, kheun Piagam njan peunjakin bandum keu hak asasi manusia njang keulimong, wadjéb ta peutrang hak-hak geutanjoë bèk entreuk meutjawoe meuraba-raba;

Su-euë martabat hareukat umat njoë hak seunaroë bandum manusia inong ngon agam duëk bak saré djeuët mangat ta piké keumadjuwan beusama udép leubèh got keu seurata ulèë supaja bèk meupaké sabé sjèëdara;

Su-euë keunam bandum seupakat dong bak rapat deungon PBB bandum bansa su ka bulat djundjông that-that hak asasi njang keutudjôh, bak muphôm beuthat leubèh meukarat bibeuëh meurdéhka njang paléng peunténg baih peuteupat tjara peuseulamat djanji njang kana djinoë meulangkah keu

Peunjata-an Umum Madjeuléh Umum

Peusjarikatan Bansa-Bansa

su-euë njang ka kajém ta kheun-kheun hak asasi bandum umat manusia Peunjata-an Umum njan keu ukôran umum keu tiëp-tiëp bansa sigala neugara njoë ta muphôm Peunjata-an njan dum djeuët ta susôn siôn-ôn bandum reuntjana njang djiseubôt-seubôt nibak phôn-phôn ta brië keu kawôm adjaran ngon didékan njata deungon njan geutanjoë makén tamuphôm hak-hak kawôm keu bibeuëh meurdéhka lom nibak njan peureulèë leubèh ta peumadju leubèh ta peu-meuseuhuë nibak njang ka ka leubèh djimuphôm lé kawôm, leubèh djiaku takheun ibarat panjot lam gulita.

P a s a i 1
Bandum manusia lahé bibeuëh meurdéhka deungon hak ngon martabat njang saban. Ngon akai ta seumiké, ngon até ta meurasa bandum geutanjoë lagèë sjèëdara.

P a s a i 2
Tiëp ureuëng na hak saban bandum bibeuëh lam grak, bibeuëh lam bitjara meunan keuh djikheun lam Peunjata-an Umum Peureulèë that-that ta pham wahé sjèëdara Peunjata-an PBB njan hana keutjuali rupa ngon hi, putéh ngon itam inong ngon agam, brôk ngon tari djipandang sa hi uroë ngon malam.

Basa, agama, sukè ngon bansa hana djipeubida, meunan tjit sikap politék pangkat, hak milék, gasiën ngon kaja dipandang saban, wahé potjut adék neuduëk politék, hukôm nangroë ureuëng sidroë-droë (meurdéhka, djadjahan, atawa siteungoh djadjahan) hamé djitilék dan disidék, handjeuët djihiroë duëk bak sadjan, dong pih bak saban.

P a s a i 3
Ureuëng-ureuëng droë bak djameun djinoë handjeuët bôh atô keu ureuëng lingka kareuna na hak udép droë di dalam dônja hamé ta-peukaruë wahé sjèëdara.

P a s a i 4
Hana sidroë ureuëng bak djameun djinoë djeuët bôh atô keu ureuëng lingka (tapeubudak, taprah, tadjadjah, tapeurugoë) buët njan ditham djinoë ngon teuma.

P a s a i 5
Tan sidroë ureuëng patôt ta séksa djeuët ta deura peuturôt palak atawa ta hukôm ban-ban njang hawa atawa ta hina ban-ban njag galak.

P a s a i 6
Tiëp-tiëp ureuëng tjit na hak droë na hak meungaku dikeu hukôm ta peulaku ureuëng njan sebagoë pribadi droë handjeuët beurangsoë ta pubuët njang kon-kon.

P a s a i 7
Tiëp ureuëng saban bak mata hukôm salah ngon beuna ta kalon teuma tiëp ureuëng na hak lindôngan hukôm tan na bida deungon laén manusia. Patôt hai rakan tanjoë ta puphôm handjeuët hai ampôn ta peubida-bida djeulaih njan meuteuntang ngon Peunjata-an Umum Teuntang Hak-Hak Asasi Manusia.

P a s a i 8
Tiëp ureuëng na hak teurimong uléh ureuëng tjaroëng djikheun "peumuléhan efektif" nibak njang djiseubôt "peungadélan nasional njang kompetèn" njakni keu sigala téndakan njang meulangga "hak-hak fundamèntal" njang djidjôk keu gob njan lé undang-undang dasa atawa hukôm.

P a s a i 9
Hana sidroë ureuëng hai tjutwa inseun djeuët ban heuët-heuët droë djidrop ngon djitheun atawa djiboih djipeu-aséng lam uteuën lam rimba atawa deungon laén tjara lagèë kri galak droë djih.

P a s a i 10
Bandum ureuëng, hai teungku radja ateuh peuradélan na saban hak peuradélan njang adé ngon teubuka lé peungadélan bibeuëh hana meupihak.

P a s a i 11
Tiëp-tiëp ureuëng njang djidakwa lé hukôm handjeuët hai kawôm ta peugah salah prèh dilèë peungadélan teubuka peugot peuneutôh deungon djaminan djeulaih nibak peungadélan bibeuëh.

2.Hana sidroë ureuëng djeuët ta peusalah jôh goh djeulaih meulangga hukôm Seubab salah ngon beuna goh lom sah jôh goh dji-peuputôih lé tuanku hakim.

P a s a i 12
Hukôm nasional dan internasional pih dji-peugah handjeut kheun salah watèë buët njan teudjadi handjeut peubrat hukôman si salah nibak njang harôih teudjadi hai teungku sidi.

P a s a i 13
Tiëp-tiëp ureuëng na hak djidjak ho-ho njang galak bandum ureuëng na hak, hai tjut adoë ta duëk lam bataih-bataih saboh nanggroë. Tiëp-tiëp ureuëng nak hak droë pinah nibak saboh nanggroë u laén nanggroë rôh nanggroë djih keudroë dan woë teuma u nanggroë droë.

P a s a i 14
Bandum ureuëng deungon niët droë na hak wèh u rantoë mita suaka njang keuh tjara wahé samlakoë ta peupluëng droë dari hukôm rimba. Bèk ta peusaban wahé njak awan ngon peundjahat kon politék njang djipeupluëng droë atawa buët ngon téndakan njang meulawan dasa ngon tudjuan PBB bunoë.

P a s a i 15
Tiëp ureuëng na hak maséng-maséng droë meugantoë nanggroë pat njang galak meunan kheun PBB wahé pang nanggroë teuntang gantoë meugantoë warga neugara. Hana barangsoë ban mangat asoë droë djeuët peubateuë hak warga neugara atawa geutulak hak droë untôk djak gantoë warga neugara laén lagèë pinah seuëng.

P a s a i 16
Meunjoë ban bandum galak boh rambôt hana lé lagôt kunèng boh langsat meunjoë inong ngon agam umuë djih ka tjot beudoh hai rakan meukawén leugat agam atawa inong kana hak djih hak meunikah ngon meukeuluarga. Hak meukawén ngon meutjré pih hana kalôn bansa, warga neugara ngon agama. Ureuëng njang meukawén, hai putéh litjén ta kheun mungkén ngon peuniléh droë lintô ngon dara barô lam saban akô dan han djeuët djitham lé sibarangsoë. Ajah, ma ngon aneuk-aneuk, njoë na meunan takheun, hai aneuk teungku di barat saboh keusatuan alaminjah masjarakat njang meudasa, bandum na lindôngan nibak neugara ngon masjarakat.

P a s a i 17
Na hak ateuh atra bagi tiëp-tiëp ureuëng sidroë-droë atawa beusama han djeuët djipeukaruë lé sidroë-droë ureuëng. Bandum geutanjoë bibeuëh ta peumeugah peuteubit peundapat hansoë djeuët tjeugah informasi ngon asoë pikéran bibeuëh ta mita bibeuëh teurimong ngon ta peutrôk deungon hana bataih.

P a s a i 18
Tiëp ureuëng na hak, wahé njak intan ateuh neuduëk bibeuëh seumiké, agama ngon até nurani rôh tjit meugantoë agama atawa keu-peutaja-an meunan keuh djipeupham lé Peunjata-an Umum PBB supaja meusampoë, wahé samlakoë adjaran njan harôih ta peutjaja, ta peubuët, beutata'at, sidroë-droë atawa beusama, dikeu umum atawa sidroë-droë ngon sibeurangsoë.

P a s a i 19
Bandum geutanjoë bibeuëh ta peumeugah bibeuëh ta sanggah, bibeuëh ta peunjoë hana sidroë ureuëng djeuët djitjeugah peu-peu njang ta peugah ban saban uroë mita, teurimong ngon peutrôk informasi dan asoë pikéran, pih handjeuët soë tham bibeuëh tangui tiëp media hana meubataih di dalam nanggroë atawa luwa rantoë.

P a s a i 20
Tanjoë pih na hak meusapat-sapat ta puduëk rapat ta peugah haba handjeuët soë tham han djeuët soë gob upat handjeuët soë na tham ngon tjara paksa. Na hak bak tanjoë peudong kumpôlan meukawan-kawan ikôt peumilu han djeuët soë paksa ikôt kumpôlan geutanjoë bibeuëh that-that bak ta meuikôt.

P a s a i 21
Ikôt peumilu langsông ngon bibeuëh piléh wakilah njang ta peutjaja bèk salah piléh awak wakilah batjut meusalah piléh rôh buja. Meunang ngon talô kon masa-alah djudjô ngon adé peunténg that leupah. Njang utama na hak ta turôt lam popeurintah meunjoë njoë tjidaih pimpén nanggroë. Njang handjeuët ta tulak heuët rakjat lam bandum teumpat lam kuasa neugara keuheundak rakjat harôih peuteugah peundapat liwat peumilu njang djudjô, adé, bibeuëh, rahsia peumilu meuseuti murni ngon teutap umum, seudeuradjat, bibeuëh ngon rahsia djeuët tjit ngon tjara laén njang sama adé njang peunténg bibeuëh ngon rahsia.

P a s a i 22
Tiëp ureuëng, seubagoë warga masjarakat na hak ateuh djaminan sosijai njang utama ureuëng njang paléng meukarat bèk tok djimita hareukat deungon meugadè njang bandum peureulèë demi martabat droë sidroë pribadi njang timoh bibeuëh meurdéhka rot useuha-useuha lam nanggroë ngon luwa rantoë njang djiurôih ngon sumber daja tiëp neugara.

P a s a i 23
Tiëp ureuëng na hak ateuh buët useuha bibeuëh djipiléh peu njang dji-meuheuët djih pih na hak ateuh sjarat-sjarat buët njang adé seureuta hak lindôngan nibak peu-nganggôran. Tiëp-tiëp ureuëng, hai agam meutuwah, handjeuët na diskriminasi dalam hai upah keu buët njang saban, brat ngon phui inong ngon agam handjeuët na bida. Tiëp ureuëng keureudja na hak geuteurimong upah njang adé dan meu-untông, njang ka djeulaih njang na djaminan udép, njang na martabat na lindôngan sosijai, keu droë ngon keurabeuk droë. Tiëp ureuëng na hak peudong kumpôlan dan tamong sjarikat-sjarikat seu-keuridja njang na njan keuh tjara peulindông droë nibak kawôm madjékan njang galak-galak droë.

P a s a i 24
Ureuëng keureudja kon budak dôlat njang patôh bulat bak tuanku radja tanjoë pih na hak ta meusjarikat keu ta meu-muwapakat keu seudjahteura.

P a s a i 25
Tiëp ureuëng na hak keu taraf udép djroh na djaminan keusihatan keu droë ngon aneuk binoë teumasôk hak keu ië ngon bu, pakajan ngon rumoh keu-sedjahteura-an ngon djaminan sosijai harôih djihiroë djaminan pih beuna keu awak menganggô njang sakét ngon tjatjat, trép ngon barô njang djanda-djanda ngon landjôt usia seureuta kawôm njang kureuëng beulandja. Ma ngon aneuk bèk meutang-ilang bak na beuridjang rawatan ngon beunantu bandum aneuk, teumasôk njang lahé harôih na djaminan sosijai neugara keu awak njan.

P a s a i 26
Hak tiëp aneuk tamong sikula, wahée ajah njang hana biaja, paléng ubit sikula mijup peundédékan mijub meuseuti peuwadjéb supaja tiëp aneuk sikula teureutib. Peundédékan tèkeunik ngon djurôsan harôih djeulaih harôih teupeuhah luwah keu ureuëng lingka meunan tjit lom peundidéhkan lambông harôih tjit keu ureuëng lingka saban bandum. Peundidéhkan museuti peukeumang pribadi dan peukong peunghargaan hak asasi "Keubébasan fundamental" bèk hana ta turi bandum njan saban peunténg lagèë bu ngon ië. Aneuk miët lagèë ië bit ngon bu putéh sutji murni lagéë keureutah gon geutuléh lé ureuëng tuha, inong ngon agam, wadjéb ta pham awak njan harôih djipapah watèë piléh peundidéhkan.

P a s a i 27
Njoë na sikula ureuëng djeuët tjeudaih tjarong djipeugah seugala rupa seubab njan peureulèë na keubèbasan peukeumang èleumé ngon keubudaja-an. Njang hana mudah ta tjipta karja karja èleumé, seuni, sastra ngon budaja uléh seubab njan peureulèë lindôngan karja ileuminjah, seuni, sasteura ngon budaja.

P a s a i 28
Tieëp-tiëp ureuëng na hak ateuh saboh tata-nan, sosijai ngon internasional, meunan bak ta pham lam tata-nan njan, hak-hak dan keu-bèbasan lam Peunjata-an njoë, peureulèë teulaksana peunoh bak sadjan.

P a s a i 29
Tiëp-tiëp ureuëng, hai bungong kareuëng na keu-wadjéban keu masjarakat luwah teumpat tiëp-tiëp ureuëng peukeumang keu-pribadijan ngon hana bataih. Tiëp-tiëp ureuëng na hak ngon keu-bèbasan lam ta peudjak, meunan peureulèë takheun tiëp ureuëng harôih tundôk keu bataih-bataih njakni undang-undang ngon peuratôran tudju-wan undang-undang, takuë, ta peuhormat hak ngon keu-bèbasan ureuëng laén, dan keu ta peudjak sjarat-sjarat njang adé lam akhlak, keu-teurtéban, dan keu-seudjahteura-an umum lam masjarakat dèmokratis. Hak ngon keu-bèbasan njan, wahai njak bintang sama seukali handjeuët meuteuntang ngon tudjôwan dan prinsép-prinsép Peu-sjarikatan Bansa-Bansa.

P a s a i 30
Han djeuët na saboh dalam Peunjata-an njoë ta peusalah tafsé, hai bungong padé njakni meupeudjôk hak keu saboh neugara, keulumpok atawa ureuëng si droë-droë. Njakni hak meulibat lam tiëp keu-giatan njang meukeusud meupeurusak hak-hak ngon keu-bèbasan njang na dalam Peunjata-an njoë salah tafsé njan handjeuët na meu-ubé udjông padé.